5/2023 Errege Lege Dekretuaren laburpen txiki bat eta balorazioa egiten dizuegu. Lege hau aurrerapen bat izan arren, berriz ere ez da nahikoa.

« Patronalak ez du inolako interesik langileen bizitza hobetzeko, eta horretara  behartuta dagoenean bakarrik  mugitzen du fitxa »

Orri informatiboa deskargatu

Ekainaren 29an, 5/2023 Errege Lege Dekretua onartu da, eta Europako 2019/1158 Zuzentarauaren transposizioa egiten duena. Zuzentarau hori familien eta zaintzaileen bizitza eta bizitza profesionala uztartzeari buruzkoa da. Transposizio hori egiteko, Langileen Estatutuko Enplegatu Publikoaren Oinarrizko Estatutuko zenbait artikulu aldatzen dira. Hau ez da deitutako “familien lege” berria, Kongresuan onartu ez delako, Estatuko hauteskunde aurreratuen dealdiagatik.

Aldaketak

Hauek dira 2023ko ekainaren 30etik aurrera indarrean sartuko diren aldaketak:

• Ordaindutako 15 eguneko baimena izatezko bikote gisa erregistratzeagatik

  Aldez aurreko legediarekin, izatezko bikoteek ez zuten lanean ordaindutako baimena izateko eskubiderik, hitzarmenak hala jasotzen ez bazuen edo enpresak bere borondatez ematen ez bazuen.
  
  ELDak ezkontzako eta izatezko bikoteko egoerak parekatzen ditu, eta hemendik aurrera, biek 15 eguneko baimen ordaindua izango dute.

• Istripuagatik, gaixotasun larriagatik, ospitaleratzeagatik edo ebakuntza kirurgikoagatik ordaindutako baimena 5 egunera luzatzea
  
  Odol-ahaidetasunezko edo ezkontza-ahaidetasunezko bigarren mailarainoko ahaideen istripu edo gaixotasun larriagatik, ospitaleratzeagatik edo etxean atseden hartzea behartzen duen ebakuntza kirurgikoagatik, langileek 5 eguneko baimen ordaindua izango dute, lehengo legeriak aitortutako 2 egunen ordez.
  
  Funtzionarioen kasuan, 3 lan-egun ziren gertaera udalerri berean gertatzen bazen, eta bost egun beste herri batean gertatzen bazen. Hemendik aurrera, 5 egun izango dira kasu guztietan.
  
  ELDak baimena luzatu ez ezik, esplizituki luzatu ere egiten du edozein bizikideren kasuan. Hau da, langilearekin etxebizitza berean bizi den beste edozein pertsonaren istripua, gaixotasun larria, ospitaleratzea edo ebakuntza kirurgikoa gertatzen denean ere onartzen da baimen hori hartzeko eskubidea.
  
  Hitzarmen kolektibo gehienek, gaur egun, baimen txikiagoak jasotzen dituzte, eta baimena zuzenean aplikatzen da hitzarmen guztietan, horietan ezarritakoa hobetzen bada.
  
  
• Urtean gehienez 4 eguneko baimena, familia-erantzukizunekin lotutako ezinbesteko arrazoiengatik
  
  Senideekin edo bizikideekin zerikusia duten premiazko arrazoiak direla eta, lanetik joateko eskubidea izango du langileak (gaixotasuna edo istripua, berehalako presentzia ezinbestekoa denean). Baimena ordainduta izango da, eta ordu bakar batzuk edo lanaldi osoak hartzen erabili daiteke, urtean gehienez lau eguneko eskubidea izango dute langileek.
  
  
• 8 asteko guraso-baimen berria, adingabeak 8 urte bete arte
  
  Langileek 8 asterainoko baimena hartu ahal izango dute ardurapeko adingabeak zaintzeko (seme-alabak edo harreran dagoen adingabea), 8 urte bete arte. 8 asteak jarraituak edo etenak hartu ahal izango dira, eta langileak zehaztuko du noiz hasi eta amaituko den baimena.
  
  Enpresa pribatuen kasuan, hamar egun lehenado jakinarazi beharko dio enpresari eta administrazio publikoen kasuan, hamabost egun lehenago.
  
  Baimena lan-kontratua etetea da, eta, beraz, EZ da ordainduta izango.
  
  Funtzionarioen kasuan, ordainduta izango da.
  
  
• Lanaldia murrizteko eskubidea zabaltzea
  
  Odol-ahaidetasunezko bigarren mailara arteko senitartekoren bat zaindu behar dutenek lanaldia murrizteko eskubidea zabalduko da, baita ardurapeko seme-alabak edo 26 urtetik beherako desgaitasunen bat duten eta gaixotasun larriren bat duten pertsonak zaintzeko ere (betiere desgaitasun-maila %65etik gorakoa bada eta baldintza hori 23 urte bete baino lehen egiaztatzen bada).
  
  
• Lanaldia egokitzeko eskubidea zabaltzea
  
  Lanaldia egokitzea eskatzeko eskubidea zabaltzen zaie adingabeak edo mendeko pertsonak ardurapean dituztenei.
  
  Arau berriak adingabeen adin-tartea zabaltzen du, izan ere, aurrekoarekin lanaldia egokitzea 12 urte izan arte baino ezin zen eskatu. Eskubide hori aitortzen da, halaber, bigarren mailarainoko odol-ahaidetasunezko senideen eta mendekotasun-egoeran bizi diren pertsonen kasuan.
  
  Ezezkoa edo langileak proposatutakoaren ordezko planteamendua eginez gero, enpresak justifikatu egin beharko du.

ESKren balorazioa

5/2023 Errege Lege Dekretua aurrerapauso bat da, zalantzarik gabe, pertsona guztiok dugun zaintza-eskubidearen aitorpenean, bai eta langileak zaintzeko eskubidean ere, nahiz eta, azken batean, ESK-k aspalditik eskatzen dugun pertsonen bizitzak erdigunean jartzeko beharrean, adabaki bat jartzea baino ez den.

Gizarteak aurrera egiten du, familia-ereduak aldatu egin dira, batzuk tematu arren sozializazio eta bizikidetza egiturak aldatzen ari diren gizarte batean bizi gara, gero eta gehiago harreman askeagoak eta berdintsuagoak ezarriz, eredu tradizionalekin eta familia nuklearrarekin apurka-apurka hautsiz eta ELDak jasotzen duenaren zati batek sistema patriarkala sendotu baino ez du egiten.

Zalantzarik gabe, berri ona da formalki izatezko bikote gisa eratzea aukeratzen dutenek eta bikote hori ezkontzen direnen aitorpen bera izatea. Hala ere, Gobernua ausartagoa izatea gustatuko litzaiguke, gero eta gehiago baitira beren bizitza-proiektua bakarrik egiten dituztenak, senideengandik urrun daudelako edo, besterik gabe, ez dituztenako. Une egokia zen haien errealitatea aitortzeko eta ordaindutako baimenak ezartzeko beste bizi-eredu bat aukeratzen dutenentzat, adibidez, eta hitzarmen batzuetan dagoen bezala, ezkongabetasun-baimena ezarriz.

Era berean, oso positibotzat jotzen dugu etxe berean bizi diren pertsona guztiei zaintzarekin lotutako eskubideak aitortzea. Hala ere, ez dira kontuan hartu handituz doazen errealitateak. Estatu espainiarrean, ezkontzen diren 10 pertsonatik 7 dibortziatu edo banandu egiten dira, eta zifra hori handituz doa urtetik urtera. Horrek berekin dakar beste familia-eredu batzuk ere, guztiak teilatupean bizi ez diren familiak, bikote berriak, aurreko bikoteen seme-alabekin hazi eta bizitza partekatu duten pertsonak, odolkidetasunik edo elkarbizitzarik ez izateagatik araudi horretatik kanpo geratzen direnak.

ELD honek ere ez du balio izan familia ugariek dituzten eskubideak guraso bakarreko familietara zabaltzeko, zalantzarik gabe kontziliazio-neurrien premia larria dituztenak.

Gobernuek ez dute ulertzen, oraindik ere, ardurapeko pertsonak izatea zer den, eta hori ia iraingarria da adingabeen kasuan, antzeko arreta behar baitute 8 edo 12 urterekin.

Madrilgo gobernutik denbora asko daramagu entzuten arau berri honek 8 asteko baimena dakarkigula lan eta familia-bizitza uztartzeko, baina ahaztu egin zaie esatea ez zela ordainduta izango. Hori da, zalantzarik gabe, lege honen iruzurrik handienetako bat, eta ez da onargarria berriro ere kontziliazioa langileen kontura egitea, are gehiago neurri horiek gehien hartzen dituztenak berriro zigortzen dituzten, emakumeak direnean gaur egun. Zaintza-lanak beren gain hartzeaz gain, ekonomikoki zigortzen dituzte horregatik.

Beste eztabaida-puntu bat da gaur egun emakumeei zuzenago eragiten dieten gaiak, hala nola lanaldia murriztea edo lanaldia egokitzea, ez direla eskubide osoak, biak enpresaren borondatearen mende daudelako, eta denok dakigu patronalaren esku dauden erabakietan, beti onura ekonomiko handiena lortzen duenaren alde egiten dutela.

Onartutako neurriek hobetu egiten dituzte, oro har, gaur egun ditugun lan-hitzarmenak, eta horrek berresten du, beste behin, patronalak ez duela inolako interesik langileen bizitza hobetzeko, eta horretara behartzen dutenean bakarrik mugitzen duela fitxa.

Familia eta lana bateragarri egitea ahalbidetu nahi zuen araua, aurrerapena izan arren, berriz ere ez da nahikoa. Hala eta guztiz ere, beharrezkoa da langileek gure eskubideak baliatzea, patronalei ikusaraztea gure bizitzak beren irabazien gainetik daudela.

Ez hori bakarrik, arauketa berri honek are nabarmenago uzten du zaintzak erabat eraldatzeko eta sistema patriarkala suntsitzeko dugun beharra, eta Euskal Herrian oso argi daukagu zer nahi dugun eta zein diren langile klasearen behar eta aldarrikapenak horri dagokionez. ELD honek agerian uzten du orain inoiz baino beharrezkoagoa dela azaroaren 30erako Mugimendu Feministak deitu duen Greba Feminista Orokorra.