Datorren martxoaren 29an jarriko da indarrean GIZARTERATZEKO ETA DIRU SARRERAK BERMATZEKO EUSKAL SISTEMAREN LEGEA (GDSBESL), zeinak erabat indargabetzen baititu DSBE, EPO, Gizarteratze Aktiboko Hitzarmenak eta GLLen egungo legeria, 2008tik indarrean zegoena.

 "ARGILAN-ESK_k argi eta garbi uste du baldintzatutako eta bermatutako gutxieneko errenta-ereduen denbora amaierara iritsi dela. Euskadin 3 hamarkada baino gehiago dira, eta Europako herrialde batzuetan 4 ere bai. Eredu horiekin esperimentatzen dute, eta, kasu guztietan, emaitza komun bat lortzen dute: ez dira pobreziarekin amaitzeko gai."

EUSKO JAURLARITZAK EZ DU POBREZIAREKIN AMAITU NAHI

Aitortu behar dugu, hasteko, lege berri honek urrats bat egin zuela Eusko Legebiltzarrean, merezi ez duen zilegitasun soziala eman baitio. PPk eta VOXek baino ez zuten aurkako botoa eman abenduaren 29ko osoko bilkuran; ELKARREKIN/PODEMOS-IUk, berriz, aldeko botoa eman zuen, eta EH BILDU abstenitu egin zen. ARGILAN-ESK sindikatuak gure esku zegoen guztia egin zuen ezkerreko erakunde politiko horiek konbentzitzeko lege berriaren aurka indarrez egin behar zutela, eta zuzenketa bat aurkeztu zien erakunde guztiei, edo, gutxienez, aurka bozkatu; baina gehiago izan ziren posibilismoa eta presio instituzionalak gure argudioak eta aurka zeudenenak baino, hala nola euskal sindikatu gehienak eta pobreziaren eta bazterkeriaren aurka borrokatzen duten gizarte-mugimenduak.

ARGILAN-ESKk Gizarteratzeko eta Diru Sarrerak Bermatzeko Legea baztertzen du, hiru arrazoirengatik:

Lehenik eta behin, Eusko Jaurlaritzak 1989. urteaz geroztik pobreziaren aurka ezarritako borroka-ereduari jarraipena ematen dion lege bat delako, errenta baldintzatuetan oinarritua, eta hura ematea betekizun, betebehar eta kontrolez beteta dagoelako, eta pobrezia-egoeran dauden pertsona guztiei iristea eragozten duelako. Horrek duela urte askotatik esaten ari garen zerbait berresten digu: Eusko Jaurlaritzak ez du pobreziarekin amaitu nahi.

Bigarrenik, lege berriaren onurak saldu dizkigutelako, egia eta gezur ertainetan oinarrituta. Hala:

• Egungo 23 urtetik 18 urtera DSBEa jasotzeko eskubidea izateko adina jaistea, DSBEa jaso ahal izateko 18 urtetik gorako pertsonek bete beharko dituzten baldintza kopuru handiaren letra txikia azaldu gabe.

• Erroldatze-aldia 3 urtetik 1era murrizteak soilik eragingo die adingabeak edo desgaituak dituzten familiei.

• Etxebizitza bakoitzeko 2 bizikidetza-unitateren muga kentzea, DSBE kobratu ahal izateko. Muga hori aldatu egin da, baina etxebizitza horren DSBE guztiak % 15 murriztu dira.

• Diru-sarrerak bermatzeko errenta kalkulatzeko modu berria. Horrek ez du mugatzen pertsonen gehieneko kopurua 3ra, bizikidetza-unitatean duten benetako kopurua edozein dela ere, eta kalkulu-metodo berri horrek prestazioak hobetzea dakar. Kasu honetan, honako hau ahaztu nahi dugu: Eusko Jaurlaritzaren 2012ko aurrekontuetan, % 7 murriztu zen DSBEa, eta ez da berriro berreskuratu 10 urte igaro diren honetan; eta, batez ere, LGSren indiziazioa kendu zen. 2023ko lanbide arteko gutxieneko soldatarekin (1.260 € 12 ordainsaritan), 1. BU bateko DSBEa (LGSaren % 88), 2. BU bat (LGSaren % 113) eta 3. BU bat edo gehiago ( % 125) lege berrikoak baino askoz hobeak izango lirateke, zalantzarik gabe. Eta ez dezagun ezer esan pentsiodunenak: lanbide arteko gutxieneko soldataren % 100era iritsiko lirateke 1. BU baterako, lanbide arteko gutxieneko soldataren % 125era 2. BU baterako, eta lanbide arteko gutxieneko soldataren % 135era 3. BU eta + baterako.

• Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta jasotzen duten pertsonen enplegagarritasuna hobetzeko konpromisoa; izan ere, iraganean gertatu den bezala, erakunde guztien burokrazia, kontrolak eta izen-aldaketa handitu behar dira, eta orain EBEI (Enplegu eta Gizarteratzeko Oinarrizko Eskala) eta PIPEI (Gizarteratzeko Programa Integratu eta Pertsonala) deituko zaie, baina ezin dugu sinetsi Lanbide bezalako erakunde bat enplegagarritasuna ia ezertan hobetzeko gai izango denik.

• Beste promesa bat, hala nola prestazioaren eskaera hobetzea, aurkezpen telematikora erabat irekita, aurrez aurreko eskaerarik egin beharrik gabe, elkarreragingarriak ez diren datuen erantzukizunpeko adierazpena egiteko aukerarekin, haien egiazkotasunaren kontrol oso zorrotzarekin eta ondorio oso astunekin, iruzurrak ez diren akatsak daudenean. Zertan geratuko da promesa hori? Bat-batean, Legeak 2 hilabetetik 3 hilabetera luzatu du eskaerak ebazteko epea. Eta hori alde batera utzita, gaur egun dauden kontrolak areagotu egiten dira, murriztu beharrean.

Hirugarrenik, Gizarteratzeko eta Diru Sarrerak Bermatzeko Legeak jauzi kualitatibo bat dakarrelako Lanbideren barruan kontrol- eta zigor-sistema berriak ezartzeko orduan, hala nola Lanbideko ikuskarien kidego berri bat sortzea, 25 pertsonako hasierako plantillarekin, agintaritza-agentetzat hartuko direnak beren ikuskapen-jardueran. Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta jasotzen duten pertsonen arteko iruzurra barregarria denean ( % 0,7 baino gutxiago), zer neurriri gehitu behar zaio gaur egungoa baino askoz zigorragoa den hutsegiteen eta zehapenen eredua? Azalpen politiko bat baino ez dago: DSBE eta EPO prestazioak kobratzeko eskubidea baliatzen duten pobreak estigmatizatu nahi dira.

ARGILAN-ESK sindikatuak argi eta garbi uste du baldintzatutako eta bermatutako gutxieneko errenta-ereduen denbora amaierara iritsi dela. Euskadin 3 hamarkada baino gehiago dira, eta Europako herrialde batzuetan 4 ere bai. Eredu horiekin esperimentatzen dute, eta, kasu guztietan, emaitza komun bat lortzen dute: ez dira pobreziarekin amaitzeko gai.

Eredua errotik aldatu behar da, pobreziaren aurkako borrokaren arrakasta bermatzeaz gain, askoz onura gehiago ekarriko bailizkiguke gizarte berdinzaleago bat lortzeko ahaleginean, non enpleguak ez duen guztiaren erdigune izaten jarraituko, iraganean izan zezakeen gizarte-egituratzailearen eginkizuna betetzen ez duenean. Gizarte horrek, bizirauteko eskubidea bermatzeko, gainerako guztiaren oinarri den jatorrizko eskubide gisa, Baldintzarik gabeko Oinarrizko Errenta behar du. Hau da, pertsona guztiek, beren baldintza ekonomikoak, bizi-ohiturak eta gainerako pertsonekin bizitzeko moduak edozein direla ere, bizitza duina izateko diru-sarrera nahikoa izango dutela bermatzea.