Lanbidek erabaki du ONLINE IRUZURRAREN AURKAKO KOMUNIKAZIOEN POSTONTZI bat ezartzea, bonbo eta platertxoan, bere web orrian instalatuta, sarbide errazekoa eta arriskurik gabea, erabiltzen dutenak ez baitira identifikatuko, DSBEan eta IMVn iruzurrei buruzko informazioa jasotzeko.

*itzulpen digitala

LANBIDEREN IRUZURRAREN AURKAKO KOMUNIKAZIOEN POSTONTZIA KANPORA!

Orain arte, kritikak entzun dizkiogu Lanbideri, bi ikuspuntutatik: batetik, moraltzat har dezakeguna, agerian utzi duena postontzi klandestinoaren metodoa aberrazio bat dela, lehendik zegoena baino askoz estigmatizazio handiagoa baino ez duelako lortuko, gure gizarteko jende ahulenaren eta pobreenaren aurka, DSBE eta GGI prestazioak behar dituena. Kritikaren ikuspegi horretatik, iruzur-salaketen jomugan egongo direnak etorkinak, guraso bakarreko emakumeak, pisuak partekatzen dituzten gazteak eta abar izango direla nabarmendu da. Halaber, iraingarritzat jo da EAJk eta PSE-PSOEk eskuinaren eta eskuin muturraren ohiko tresna bati tira egin izana.

Beste ikuspuntua Eusko Jaurlaritzari zaletu zaizkionena da, neurri hori abian jartzea, EAEn, DSBEak duen 35 urteko historian zehar, zeina 1989an jaio baitzen IMI (Gizarteratzeko Gutxieneko Diru-sarrera) gisa, inoiz ez baita pentsatu iruzur-maila estimagarririk egon denik eta horretaz arduratu beharko litzatekeenik (inoiz ez du gainditu % 0,7ko zifra), eta beti defendatu izan da Lanbideren kudeaketa, batzuetan Ertzaintzak hartzaileen etxeetara egindako ikuskapenek babestuta, nahikoa tresna zela DSBEa iritsi behar zuenengana iritsiko zela bermatzeko.

14/2022 Lege berriak, 2023ko martxoaren 29tik DSBE arautzen duenak, eta 173/2023 Dekretuak, aurtengo urtarrilaren 1etik indarrean dagoen erregelamendua ezarri duenak, ikuskapen- eta kontrol-neurri ikaragarriak eman dizkiote DSBEaren legedi berriari: ikuskatzaile-talde bat, orain arte inoiz egon ez den 19 pertsonaz osatua; bi urtean behin egiten diren kontrolak, non 6 hilabete irauten duen; eskatzaileek nahitaez egiten dituzten erantzukizunpeko adierazpenen berrikuspen zehatzak, eta horien akats soilek eskaera baztertzea eragiten dute, eta, errefusatzea gertatu ez bada, DSBEa etetea edo azkentzea, urte bateko edo biko penalizazioarekin batera, berriro eskatu ezin izan dutelako.

Ez genuen hitz egiteagatik hitz egin, Gasteizko eta Bilboko ARGILAN-ESKren aholkularitzetan, inoiz ez genuen ezagutu Lanbidek zenbait hartzaile motaren aurka egindako ankerkeriarik (lehen aipatu ditugu). Gero eta kasu gehiago iristen zaizkigu nola erreakzionatu ez dakiten eta gaixotzera eramaten dituzten pertsona pertzeptoreak birrintzen dituztenak.

Gure ikuspuntutik, arestian deskribatu ditugun bi ikuspegi kritikoak erabat egiazkoak dira, baina gure ustez ez dute iltzean ematen azalpen bat proposatzeko orduan, Eusko Jaurlaritzak zergatik erabaki duen arma bat erabiltzea, alde batetik ez beharrezkoa eta bestetik arrisku handikoa izan daitekeena. Guretzat arrazoia zera da, iazko apirilean aktibatutako DSBEaren legedi berriaren urte eta erdiko balantzearen ondoren, dauzkagun datuek, Lanbidek egiten dituen DSBEaren hileroko estatistikek alegia, erreforma hori ez doala behar bezala.

• Lehenik eta behin, eta nahiz eta EAEn 20.000 pertsona baino gehiagorengana iristen den Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta egon, etengabe hazten ari da. 2023ko urtarrilean, legedi berria indarrean sartu aurretik, 49.492 bizikidetza-unitate hartzailek jasotzen zuten. 2024ko urtarrilean 57.065 unitatera igo dira (aurreko urtean baino % 15,4 gehiago), eta iazko urrian, dagoen azken datua, gorantz egin du oraindik 57.702 bizikidetza-unitate hartzailerekin ( % 16,7ko igoera 2023ko urtarrilaren aldean).

• Hazkunde hori ez da kide gehiagoko bizikidetza-unitateetara joan, lege berriaren defendatzaileek agindu bezala, kide bateko eta biko bizikidetza-unitatera baizik. 2023ko urtarrilean, UC1 eta UC2 horiek 40.579 ziren, eta igo egin dira 2024ko urtarrilean 45.974 eta 2024ko urrian 46.896. 2023ko urtarrilean, lege berria baino lehen, bizikidetza-unitate hartzaile guztien % 82,1 ziren; 2024ko urrian, berriz, % 81,3.

• Laneko osagarriaren DSBE modalitatea, 3 urteko gehieneko kobrantza kendu eta iraunkor bihurtzean, 2024ko urrian bizikidetza-unitatearen guztizkoaren % 21,3 izatera igaro da, 2023ko urtarrilean lortutako % 17 gainditzen ez zuenean. Hori dela eta, soldatari dagozkion zenbatekoak kentzeko formula aldatu egingo da, 2001. urteaz geroztik zegoen gehieneko DSBEtik kentzeko. Horrek kalte handia egingo die 1. KUei eta 2. KUei, horiek baitira nagusi, aurreko paragrafoan aipatutako % 80tik gorako portzentaje horiek baitira. Horrela, Eusko Jaurlaritzak zalantzarik gabe aurreztuko du; izan ere, kide gehiagoko bizikidetza-unitatearen onuradunak lan-arloan aktibatu nahi dituela esan arren, kamelo hutsa da, gutxiengoa baitira.

• Eta, azkenik, Eusko Jaurlaritzaren ondorioetarako BU malditak aipatu behar dira, errukirik gabe txikitzen ari baita, eta horien gainean kargatzen ari baita Ertzaintzaren ikuskapenak eta haren espedienteen gainean egindako ikuskapen-kidegoaren kontrolak, kasu askotan legez kanpokoak. Etxebizitza berean beste bizikidetza-unitate batzuekin bizi diren bizikidetza-unitatea da. 2023ko urtarrilean, bizikidetza-unitate horiek 15.110 ziren (bizikidetza-unitate hartzaile guztien % 30,6); igo egin ziren 2024ko urtarrilean, 18.772ra arte ( % 32,9), eta jaitsi egin dira 2024ko urrian, 9.226ra arte ( % 16). Zer azalpen izan dezake bizikidetza-unitate horien atzerakada handi horrek? Zentzuak esaten digu baliabiderik gabeko pertsona gehien ordezkatzen dituela, eta etxebizitza berean bizi behar dutela, ezin dutelako alokairua bakarrik ordaindu? Besterik gabe, Lanbide ezinezko bizitza egiten ari zaie, errentamendu-kontratuen paperetatik hasi eta Ertzaintzaren etengabeko bisitetara arte, atestatuak edozein bizilagunek esaten duenari balioa emanez egiten baititu, hartzaileek agiri bidez esaten eta frogatzen dutenaren aurrean.