BIZITZEKO ESKUBIDEA BERRIDAZTEA

Duela 74 urte, Nazio Batuen Batzar Nagusiak Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala onartu eta aldarrikatu zuen. Testu hori, gaur egun, lehen mailako erreferentzia da mundu bidezkoago eta gizatiarrago bat eraikitzeko.

Hori esanda, egia da, era berean, idazketak alborapenak dituela, eta, beraz, berrikusi egin behar dela.

Giza eskubideen bihotza, zalantzarik gabe, giza duintasunak osatzen du, askotan, arrazoi ideologikoengatik, merezimendu kontzeptuarekin nahasten den kontzeptuak. Hala ere, argi egon behar du, aipatutako Adierazpenaren 1. artikuluaren arabera, giza duintasuna ez dela pertsona bati bere ekintzengatik – ekarpenak edo ez-egiteak – eman dakiokeen balio bera, baizik eta bere izatearekin soilik duela zerikusia. Izaki hori edozein gizakik partekatzen du beste edozeinekin eta neurri berean. Era berean, duinak eta errespetagarriak gara. Era berean, ezin da zalantzan jarri gizakiok baditugula premiak, eta premia horiek asetzearen mende dagoela gure biziraupena eta garapena.

Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalak errealitate hori aitortzen du, besteak beste, 25. artikuluan:

Pertsona orok du bizitza-maila egokia izateko eskubidea, bere familiari, osasunari eta ongizateari, eta, bereziki, elikadurari, jantziei, etxebizitzari, mediku-laguntzari eta beharrezko gizarte-zerbitzuei ziurtatuko diena. Halaber, aseguruak jasotzeko eskubidea du, langabeziaren, gaixotasunaren, baliaezintasunaren, alarguntzaren, zahartzaroaren eta bizirauteko bitartekoak galtzen dituen beste kasu batzuen kasuan, bere borondatearekin zerikusirik ez duten inguruabarren ondorioz.

Aipatutako artikuluaren joera sexista alde batera utzita, deigarria egiten zaigu haren azken esaldia, hau da, gure biziraupen-bitartekoak norberaren borondatez galtzeko aukera; kasu horretan, bizirauteko eskubidea ere galduko genuke.

Zalantzarik gabe, Adierazpen Unibertsala zalantzan jarri gabeko egoera batetik abiatzen da: pertsona batzuk irauteko bitarteko askorekin jaiotzen dira, eta beste batzuk, berriz, ia bakar batekin ere ez, lan egiteko gaitasuna izan ezik. Horregatik aitortzen da bizitzeko eskubidea enplegurako prestasunaren mende dagoela, jende gehienarentzat behintzat, ez baita oso aberatsa. Beste era batera esanda, Adierazpen Unibertsalak sistema kapitalistaren premisak onartzen ditu giza eskubideen oinarri natural gisa, nahiz eta gertakariek sobera erakusten duten sistema horrek desberdintasuna sortzen duela alde guztietatik, eta gure planetarekin amaitzeko mehatxua ere badakarrela.

Zalantzarik gabe, gure gizarte-babeseko egungo sistemak iturri beretik edaten du, nahiz eta unibertsalizatzeko joera izan. Baldintzatutako gutxieneko errentak, hala nola Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta (DSBE) edo Bizitzeko Gutxieneko Diru-sarrera (BGG), argi erakusten dute espiritu kapitalistak nola irauten duen erakunde publiko guztietan.

Egia da Eusko Jaurlaritzaren Diru-sarrerak Bermatzeko eta Gizarteratzeko Errentaren Sistemaren Lege Proiektuak oraindik ere azpimarratzen duela elkartasuna bere printzipioetako bat dela. Hori, ordea, oso ahulduta geratzen da baldintzazkotasun nonahikoaren ondorioz, hori baita sistemaren ezaugarri nagusia. Etorkizuneko DSBEak oztopo-lasterketa izaten jarraituko du bizi-maila egokia izateko eskubidea bezain funtsezkoa den eskubidea gauzatzeko. Gainera, proiektu horrek ez du ezer utzi tintontzian, pertsona pobreak estigmatizatzeko eta kriminalizatzeko.

Arrazoi sendoak daude uste izateko bizitza duin bat izateko oinarrizko eskubidea ez dela inoiz eraginkorra izango Baldintzarik gabeko Oinarrizko Errenta (RBI) ezarri gabe. Horrek ez du esan nahi, inolaz ere, gure gizarteek gaur egun aurre egin behar dieten arazo larri guztiak konponduta egongo direnik OE batekin. Kontua da gure burua agertoki batean kokatzea, gure bizitzak autonomia handiagoz birpentsatu eta berregin ahal izateko, bai esparru autonomikoan, bai