Webgunea berritzen

Gure webgunea berritzen ari gara. Hurrengo asteetan amaituta izango dugu.

Aurten, Pobreziaren aurkako Borrokaren Nazioarteko Eguna – Urriaren 17a – EAE, Diru-sarrerak Bermatzeko eta Gizarteratzeko Lege Aurreproiektua Legebiltzarrean izapidetzeko prestatzeko prozesu betean, datorren abenduan hasiko dena.



Euskal legeria erreformatzeko saiakera berriena da, Euskadin pobrezia desagerraraztea helburu duena. Izan ere, Eusko Jaurlaritzak 30 urte baino gehiago daramatza arazo hori saihesten. Hasiera batean – 80ko hamarkadaren amaieran –, urte pare batean konpon zitekeen zerbait balitz bezala jokatzen zuen. Horregatik, pobreziaren aurkako borroka-plan batez hitz egiten zuen. Urte batzuk behar izan zituen Pobreziaren aurkako Borrokarako Plan Integralaren aparteko izaera gainditzeko beharra onartu eta onartzeko, gure Autonomia Erkidegoko ohiko jarduera-mekanismoetan argi eta garbi inskribatutako bazterkeria tratatzeko eredu bat eratuz. (12/1998 Legea, maiatzaren 22koa, gizarte-bazterkeriaren aurkakoa). Hala ere, beste hamarkada bat behar izan zuen gutxieneko errenta bat izateko eskubide subjektiboa berariaz aitortzeko (Gizarteratzeko eta Diru Sarrerak Bermatzeko abenduaren 23ko 18/2008 Legearen 12. artikulua). Hala ere, lege honek argi uzten du, aldi berean, eskubide hori baliatu ahal izango dutela soilik prestazioa jasotzeko berariaz araututako baldintzak betetzen dituzten pertsonek.

Baldintza horiek eta horietatik eratorritako kontrol-neurriek pertsona asko bizitza duina izateko eskubidetik kanpo utzi dituzte eta uzten dituzte oraindik ere.

Inkesta egin ondoren, Eusko Jaurlaritzak berak egindako Pobreziari eta Gizarte Desberdintasunei buruzko Inkesta ezagunek (PGDI) egiaztatu dute ofizialki pobre deklaratutako pertsonen eta familien ehuneko oso altuak ez duela Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta eskuratzen (56.307 pertsona pobrezia-arriskuan, kolektibo horren % 27,1, PGDI 2020 inkestaren arabera), eta, gainera, 1.092 pertsona baino gehiagok ez dutela Diru-sarrerak Bermatzeko Errenta jasotzen (pobrezia-arriskuan), eta 792 pertsona baino gutxiagok, % 4,9k baino gehiagok.

Egia esan, Diru-sarrerak Bermatzeko eta Gizarteratzeko Lege Aurreproiektuak ez dakar inolako berrikuntzarik esku-hartze publikoaren oinarri izan nahi duen ereduari dagokionez. Sistemaren egitura kontzeptuala eta ideologikoa duela hogeita hamar urtekoaren berdina da. Euskal sisteman Bizitzeko Gutxieneko Diru-sarrera sartzeak, Diru-sarrerak Bermatzeko Errentaren oso antzeko gizarte-prestazio batek, baina Estatuak finantzatuta, aurrekontu-oxigenoaren poltsa bat eman dio Eusko Jaurlaritzari. Horrek aukera ematen dio EAJ-PSOE koalizioari egungo sisteman ukituak proposatzeko, itxura apur bat atseginagoa izan dezan, neurri kontrolatzaile eta zuzentzaileen erregimena nabarmen gogortu den arren. Gainera, adierazgarria da aurreproiektuak eustea Diru-sarrerak Bermatzeko eta Gizarteratzeko Legea aldatzen duen azaroaren 24ko 4/2011 Legeak ezarritako neurri murriztaile gehienei.

Baldintzatutako gutxieneko errenten ereduak, aurreproiektua ainguratuta geratzen denak, ezin du EAEko pobreziarekin amaitu, arazoaren benetako jatorria bertan islatzen ez delako.

Aurreproiektuari eusten dion diskurtsoak estaltzen du pobrezia gizarte kapitalista modernoetan harreman sozio-ekonomikoak artikulatzeko moduaren ondorio bat dela. Horiexek dira, hein handi batean, bakoitzaren zortea zehaztuko dutenak.

Baldintzarik gabeko Oinarrizko Errenta (BGOE) gutxieneko errenta baldintzatuen alternatiba gisa defendatzen dugunontzat, pobrezia esku-hartze sistemiko edo holistiko baten bidez baino ezin da desagerrarazi. Eta horrela, BGOErekin gizartearen benetako eraldaketa lortu nahi dugu. Proiektu eraldatzaile gisa, BGOE jauzi kualitatiboa da baldintzatutako gutxieneko errentekiko. Nahiz eta prozesu horiek hobetu egiten diren, paradigma batean harrapatuta jarraitzen dute, eta paradigma horrek ezin ditu benetako irteerara eraman. Baldintzazkotasuna eta selektibitatea gizarte-babesaren ereduaren oinarrizko printzipio gisa onartu ondoren, erabat saihestezina da burokraziaren inflaziora eta era guztietako kontrol-mekanismoetara bideratzea, lan-merkatuaren eta aurrekontu-doikuntzaren aginduetara, biak ere kapitalismo neoliberalak basatiki kolonizatuak.

Aurreproiektuak sustatzen duen gizarte-babeseko sistemak, pobreziarekin amaitzeko duen ezintasunaz gain, nahi ez diren hamaika ondorio eragiten ditu, hala nola, gehiegizko formalismoa, herritarren bizitza pribatuko fisgoneoa, estigmatizazioa, kriminalizazioa, gizarte-banaketaren sustapena, segurtasunik eza, administrazio-kudeaketaren konplexutasuna, enplegurako pizgarrien bidezko sistema bat txertatzeko zailtasuna, merkantilizatu gabeko lana marjinalizatzea, etab.

Ondorio horiek prestazioa, baliabide ekonomikoak (ondarea eta errentak) eta enplegua erabat bereiziz baino ezin dira saihestu. Beste era batera esanda, baldintzarik eza funtsezko printzipio gisa sartu behar da gizarte-babeseko sisteman.

Baldintzarik eza oinarri hartuta, OHErako eskubideak izaera unibertsala izango luke aldi berean, eta erreferentziako lurraldean bizi ohi diren pertsona guztiei egokituko litzaieke, kasu honetan, Euskal Autonomia Erkidegoari.

Hirugarrenik, OHZ nabarmendu egingo litzateke era indibidualean aintzat hartutako pertsonengana jotzeagatik, oro har, baldintzatutako gutxieneko errentekin gertatzen denaren aurka, hala nola Diru-sarrerak Bermatzeko Errentarekin edo Bizitzeko Gutxieneko Diru-sarrerarekin.

Euskadin BGOE bat ezartzeak bizitza duina izateko eskubidea eraginkortasunez babesteaz gain, eskubide horren adierazpen zuzenena ere izango litzateke.

Existentziarako oinarrizko eskubidea (bizibide nahikoak izatea barne) ezin da enplegurako eskuragarritasunaren baldintzapean egon. Lan egiteko betebeharra (ondasun komunari laguntzea) ezin da kontraprestazio gisa sortu kontratu-motako harreman baten barruan. Betebehar morala edo betebehar politikoa da, eta, beraz, ez du inolako kontraprestazio ekonomikorik jasoko.

Lanaren etikak, BGOEaren aurkako argumentua adina aldiz erabiliak, oinarrizko segurtasun ekonomikoa suposatzen du.

Bigarrenik, BGOEak uste du bidezkoa eta beharrezkoa dela talde ahulenek gizartean duten posizio sozio-ekonomikoa indartzea, hau da, gure gizarte kapitalistetan hazten ari den desberdintasun lizuna murriztu behar duela. Erreforma fiskal sakon batean oinarritutako BGOE bat ezartzeak errentaren birbanaketa nabarmena ahalbidetuko luke.

Beraz, ezinezkoa da pertsonen askatasuna bermatzea, bizitza duina izateko behar adina baliabide eskura izan gabe. BGOEari esker, herritar guztiek oinarrizko segurtasun ekonomikoa izango lukete, autonomia-maila handiagoko bizitza-proiektuak garatzeko aukera emango lukeena. Hori ezarriz gero, tarte zabalagoa sortuko litzateke pertsonek erabaki egokiagoak har ditzaten egungo gizarteetan premiaz dauden erronka handiei erantzuteko: besteak beste, bizitza benetan erdigunean jartzea eta kolapso ekologikoa saihestea.

Jakina, Euskadin baldintzarik gabeko Oinarrizko Errenta ezartzeak ezin ditu konpondu lan-merkatuaren eta sistema kapitalistaren arazo guztiak. Hori lortzeko, fronte askotan borroka iraunkorra egin beharko da. Hori esanda, zalantzarik gabe, BGOE bat ezartzea laguntza handia izango litzateke borroka horietan guztietan.


Stjin Callens eta Itziar Guerendainen artikulua, BGOE baten aldeko LHE aldeko sustatzailea eta Gipuzkoako Asanbladako kideak

Pobreziaren aurkako Nazioarteko Eguna dela eta, SinPermiso-n argitaratutako artikulua